De toegang tot intensieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking loopt vast, blijkt uit onderzoek van onderzoekscollectief Spit in samenwerking met De Groene Amsterdammer en dagblad Trouw. Instellingen staan met de rug tegen de muur, voor cliënten dreigt geen of gebrekkige hulpverlening.

Zorginstellingen zijn terughoudend om nieuwe mensen op te nemen, blijkt uit een enquête door Spit onder cliëntondersteuners, onafhankelijke belangenbehartigers. Een vijfde van de cliëntondersteuners hoorde persoonlijk van een zorginstelling dat die om financiële redenen geen mensen met een zogenoemde VG7-indicatie meer opneemt. VG7 is de benaming in zorgjargon voor de groep mensen met zowel een verstandelijke beperking als ernstige gedragsproblemen, waardoor ze zeer intensieve begeleiding nodig hebben. De tarieven die zorginstellingen voor deze groep betaald krijgen zijn al jaren niet toereikend, waardoor instellingen miljoenen verlies maken op de zorg.

Sommige instellingen gaan zelfs zo ver dat zij de bestaande zorg opzeggen, hoewel dit eigenlijk niet mag of slechts onder zeer strikte voorwaarden. Meer dan een derde van de ondervraagden maakte mee dat een instelling probeerde de zorg voor een cliënt op te zeggen, of daar ook daadwerkelijk in slaagde. Spit hield de enquête onder 92 cliëntondersteuners van de in totaal naar schatting 250 ondersteuners die deze cliënten bijstaan.

De schaarste aan woonzorgplekken leidt tot onorthodoxe en erg dure oplossingen. Zo worden sommige cliënten tijdelijk ondergebracht in een vakantiepark, terwijl een team van zzp-begeleiders 24 uur per dag zorg verleent. In andere gevallen komt een cliënt op straat terecht. Er bestaan geen landelijke cijfers over het aantal mensen met een zorgindicatie in de daklozenopvang, maar op lokaal niveau is het probleem voelbaar. “30 procent van de mensen in onze opvang hoort eigenlijk in een zorginstelling”, vertelt een gebiedsmanager van een maatschappelijke opvang in West-Brabant. 

Instellingen die zorg verlenen aan deze VG7-groep, staan met hun rug tegen de muur. “Per cliënt verliezen we gemiddeld 10.000 euro per jaar”, vertelt bestuursvoorzitter Ernst Klunder van zorginstelling ’s Heeren Loo (SHL). Een op de zes van de totaal ongeveer 18.500 VG7-cliënten in Nederland woont in een voorziening van SHL. In 2023 kwam ’s Heeren Loo 25 miljoen tekort op de zorg voor deze doelgroep. “Dit werk is zwaar en specialistisch, het gedrag is vaak onvoorspelbaar en risicovol. Veel cliënten hebben één-op-één zorg nodig. We zijn voor een groot deel afhankelijk van dure zzp’ers. De uurtarieven voor deze groep zijn een stuk hoger dan wat wij door vergoed krijgen”, legt Klunder uit.

De overheid belooft vanaf 2025 het tarief te verhogen met 6,2 procent. “Voor ons maakt dit onvoldoende verschil”, zegt Klunder. Ook volgens de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland is dit veel te weinig. ‘Dat moet minstens 15 procent zijn’, zegt voorzitter Theo van Uum.
‍
De cijfers over de wachtlijsten geven ondertussen een vertekend beeld, zo bleek uit een tweede enquête die Spit uitzette onder cliëntondersteuners. Volgens de cijfers van Zorginstituut Nederland waren er in oktober slechts 43 cliënten met een complexe zorgvraag dringend op zoek naar een plek in een zorginstelling, waarvan één urgent. Maar uit de antwoorden van 62 cliëntondersteuners die Spit hierover ondervroeg, blijkt dat zij 149 cliënten onder hun hoede hebben die dringend op zoek zijn naar een plek in een instelling omdat de situatie onhoudbaar is. Het werkelijke aantal zal nog een stuk hoger liggen, aangezien deze cliëntondersteuners slechts een kwart uitmaken van het totale aantal cliëntondersteuners dat deze doelgroep bijstaat. 

70 procent van de cliëntondersteuners geeft aan dat zij het bij een of meerdere cliënten niet voor elkaar krijgen deze persoon op de officiële wachtlijst te plaatsen. 70 procent noemt als reden dat de zorgvraag van de cliënt te complex is.

Wanneer een cliënt op de ‘officiële’ wachtlijst van een instelling komt, is die instelling vanaf dat moment verantwoordelijk voor de zorg voor die cliënt − ook als de instelling de komende vijf jaar helemaal geen plek heeft. In de praktijk willen zorginstellingen deze verantwoordelijkheid vaak niet aangaan, blijkt uit de enquête. 

Lees hier het volledige onderzoek in De Groene Amsterdammer, en hier een reportage in dagblad Trouw.

Steun ons!

Om meer ondezoeksjournalistiek mogelijk te maken kun je ons steunen door een bedrag te doneren.

Steun met een bijdrage