‘Wie is hét gezicht van Omroep MAX?’ Jan Slagter is het enige passende antwoord dat de lezer kan invullen op vraag 6 horizontaal. Het ‘puzzelplezier’ beslaat de gehele pagina 11 van het officiële beleidsplan (2022-2026) dat de omroep deponeerde bij het Commissariaat voor de Media om erkenning te krijgen, ofwel te mogen uitzenden bij de publieke omroep de komende jaren.

In het kleurrijke document van 91 pagina’s is het zoeken naar de inhoud, tussen de vele foto’s van Jan Slagter, de spelletjes, de taartrecepten en de fanpost van kijkers aan Jan Slagter. ‘Een vitale democratie kan niet zonder een gezonde publieke omroep,’ concludeert de omroep over zijn eigen bestaansrecht. ‘Jan Slagter heeft met Omroep MAX, MAXVandaag.nl en het MAX Magazine een grote groep Nederlanders een stem gegeven. Een maatschappij kan zich geen beter recept wensen tegen onbehagen en onthechting.’

[.c-highlighted]Warme familie[.c-highlight-yellow][.c-highlight-yellow][.c-highlighted]

Jan Slagter is een ster, en een ster blijft stralen door overal zichtbaar te zijn. Dat doet hij dan ook volop. Bij programma’s van zijn eigen omroep en ver daarbuiten. Al jaren is hij een graag geziene gast als mediabaas en als spreekbuis voor senioren in talkshows van andere omroepen, op commerciële zenders, in kranten en tijdschriften.

Slagter behoort tot het selecte gezelschap BN’ers dat primetime tv in Nederland zijn gezicht geeft – letterlijk. Dat privilege strekt verder dan de talkshows. Jan Slagter is de meest zichtbare exponent van de dominante bestuurscultuur op het Hilversumse Media Park. Hij runt zijn omroep alsof het een eenmanszaak is, net als Bert Huisjes bij WNL. Ook oudere omroepen als EO en VPRO hebben al meer dan tien jaar één en dezelfde directeur.

Voor Vrij Nederland reconstrueerde Onderzoekscollectief Spit Slagters leven en opmars in het omroepbestel, aan de hand van jaarverslagen en andere documenten van bijvoorbeeld het Commissariaat voor de Media, en zijn talloze interviews en optredens op tv en radio.

Slagters huidige sterrenstatus is des te opmerkelijker in het licht van het begin van zijn loopbaan als omroepbaas. Toen hij in 2005 met Omroep MAX het publieke omroepbestel betrad, was hij een volstrekte buitenstaander, zonder enige kennis van televisiemaken, die door de ingewijden op het Hilversumse Mediapark met de nek werd aangekeken. Sommige van zijn collega-omroepvoorzitters wilden niet eens een hand geven, vertelde hij ooit aan HP/De Tijd.

Slagter heeft, zoals hij zelf graag benadrukt, een merk gebouwd als een warme familie.

Achttien jaar later is Slagter de vader van een zeldzaam succes in het publieke bestel, dat al jaren piept en kraakt in zijn voegen. Terwijl de meeste andere omroepen in snel tempo leeglopen, heeft Omroep MAX inmiddels ruim 430 duizend leden, een aantal dat nog ieder jaar groeit. Nu is hij degene die de andere omroepen openlijk de maat neemt. In zijn eigen podcast zegt hij dat KRO-NCRV niet in het publieke bestel hoort omdat de fusieomroep ‘een bureau moet inhuren om uit te zoeken wat de missie is’. BNN had volgens hem nooit moeten fuseren met de VARA, en AVROTROS noemt hij ‘kleurloos’.

Slagter daarentegen heeft, zoals hij zelf graag benadrukt, een merk gebouwd als een warme familie. MAX staat voor programma’s waar ouderen graag naar kijken en luisteren, en een goed gelezen magazine. Daarnaast initieerde Slagter ook een serie goededoelenstichtingen, en sinds kort een café voor eenzame ouderen in de bibliotheek van Zoetermeer, de bakermat van MAX, waar hij tot voor kort zelf woonde.

Oudere BN’ers als André van Duin, Martine Bijl en Tineke de Nooij gaf Slagter een tweede omroepleven, en tegelijkertijd werd hij zelf BN’er. Geen zakkenvuller, zoals zoveel andere beroemdheden in het publieke bestel, al verdient hij als directeur van zijn eigen omroep een inkomen van een dikke twee ton per jaar. Ook voor zijn eigen medewerkers zorgt hij goed, ongeacht of ze freelancer zijn of in vaste dienst.

[.c-highlighted]Langharige Jan[.c-highlight-yellow][.c-highlight-yellow][.c-highlighted]

Jan Slagter (1954) werd geboren en groeide op in de toenmalige nieuwbouwwijk Drevenbuurt in Den Haag in een streng gereformeerde familie. Hij had twee broers en een zus, Gerrie. Zijn broers Henk en Taco kwamen later uit de kast als homoseksueel. Henk overleed jong aan aids, Taco werd journalist bij het Utrechts Nieuwsblad en de Geassocieerde Pers Diensten. Jan zette zich op zijn eigen manier af: hij sloot zich aan bij de hippie-achtige Jesus People. Hij trouwde heel jong en trok naar België, waar hij zijn grote liefde ontmoette, Martine Algoet, voor wie hij scheidde van zijn eerste vrouw. Algoet overleed jong aan borstkanker. ‘Op schaarse foto’s uit die tijd zien we een wel zeer langharige Jan zingend en gitaarspelend op straat en het Avondmaal gebruikend,’ schreef De Telegraaf in 2017.

Later zag Slagter zijn moeder dementeren. Haar lot en de vroege dood van zijn grote liefde brachten hem in conflict met god. ‘Als je me nu vraagt of ik nog geloof,’ zei hij in 2021 in een interview met Nouveau, ‘is het antwoord: ik ben een ongelovige Thomas, die hoopt dat er iets is na dit leven. Ik hoop dat ik Martine terugzie en mijn ouders, mijn schoonouders en broer Henk, dat meen ik met heel mijn hart.’

[.c-highlighted]Het gezicht[.c-highlight-yellow][.c-highlight-yellow][.c-highlighted]

Al vroeg ontwaakte de ondernemer in Jan Slagter. Hij verliet de Jesus People toen Martine overleed, en werd in België manager van Elly en Rikkert Zuiderveld, populaire zangers van het christelijke lied. Ook begon hij twee snookerhallen in Antwerpen en Luik, die hij in 1990 weer verkocht. De opbrengst stelde hem in staat een paar jaren ‘rustig aan’ te leven in zijn nieuwe woonplaats Zoetermeer. Mede dankzij dat geld kon hij in 1993 de Stichting Geestelijk en Maatschappelijk Welzijn Gehandicapten Nederland (SWGN) lanceren, die nog altijd actief is.

Via zijn broer Henk ging Jan een keertje mee met een uitje voor verstandelijk gehandicapten, vertelde hij in 2005 aan De Telegraaf. ‘Ik vroeg hem: “Waarom gaan jullie niet vaker?” Toen bleek dat daar geen geld voor was hebben we deze stichting opgericht.’

Slagter zoekt met SWGN sponsors, vooral kleine bedrijven, zodat een paar honderd mensen met een beperking eens per jaar naar Disneyland Parijs kunnen gaan. Daarnaast organiseerde de stichting een keer per jaar het grote concert Maak de droom waar, waar duizenden mensen met een verstandelijke beperking kunnen luisteren naar artiesten als Willeke Alberti, Nick & Simon en Jan Smit. De stichting bestaat al dertig jaar, en Slagter praat na al die jaren nog steeds vol passie over de uitjes.

Slagter vond zichzelf lang niet zo alomtegenwoordig of ijdel als buitenstaanders beweren. ‘We staan allemaal ’s ochtends in de spiegel te kijken.’

Hij voelt zich sowieso naast omroepdirecteur ook maatschappelijk werker, beaamde hij in 2021 in het tv-programma Wintertijd van zijn eigen Omroep MAX, waar hij een uur lang plaatjes draaide en praatte met Harry de Winter (onlangs overleden). Ja, vertelde hij, hij hoorde ook de kritiek van buiten dat het bij de omroep net iets te vaak zou gaan over Jan Slagter, maar hij vond dat zelf ‘reuze’ meevallen. ‘Omdat ik de omroep heb opgericht, ben ik ook het gezicht.’

Hij richtte zijn pijlen op de andere omroepen, ‘die geen gezicht’ meer hebben. Zo iemand als wijlen Bart de Graaff, die op de buis jongeren opriep lid te worden van BNN. Of TROS-directeur Joop Landré, die decennia geleden de tv-uitzendavonden van zijn omroep zelf afsloot. ‘Dat is waar mensen naar op zoek zijn.’ En: ‘Mensen zoeken een persoon waar ze zich mee kunnen vereenzelvigen, die hun taal spreekt.’

En die persoon is Jan Slagter, vond Jan Slagter. Al vond hij zichzelf lang niet zo alomtegenwoordig of ijdel als buitenstaanders beweren. ‘We staan allemaal ’s ochtends in de spiegel te kijken.’ En zo vaak was hij ook weer niet op televisie, benadrukte hij. ‘Vorige week werd ik drie keer gebeld of ik in een talkshow wil komen over een bepaald onderwerp, ik ga gewoon niet meer elke keer.’

[.c-highlighted]In de beeldbuis gebrand[.c-highlight-yellow][.c-highlight-yellow][.c-highlighted]

Toch lijkt het silhouet van de 69-jarige omroepbaas in de beeldbuis gebrand voor wie van zappen houdt. Van zijn eigen Omroep MAX tot SBS6, van RTL4 tot de EO: Slagter is er te zien over alles. Hij interviewt zélf Dick Benschop in MAX Vakantieman als de vaste presentator Sybrand Niessen op vakantie is, hij schuift zélf aan als deskundige over het nieuwe pensioenstelsel op de MAX-avond van de talkshow Op1, tijdens een documentaire over de Volendamse band The Cats is hij vooral zélf in beeld en een kijkje achter de schermen van Paleis ’t Loo neemt hij zélf, voor een documentaire waarvoor hij zélf reclame maakt bij praatprogramma Tijd voor Max.

En dat zijn alleen nog de min of meer afzonderlijke optredens bij zijn eigen omroep. Hij is daar nog veel vaker te zien: als weldoener bij het programma MAX Maakt Mogelijk, als presentator die militairen op tv in het zonnetje zet bij Missie MAX, in samenwerking met het ministerie van Defensie, en als gastheer bij allerlei avondvullende liveshows. Daarnaast is hij regelmatig mediadeskundige bij de talkshow Jinek (RTL4), doet hij met BN’ers spelletjes als De Verraders, treedt hij op als drag queen bij Make Up Your Mind en is hij vaste stamgast bij de BN’er praatshow HLF8 op SBS, waar hij zijn mening geeft over politiek en showbizz.

Eind vorig jaar zette Slagter zijn publieke alomtegenwoordigheid in om Frans Klein te steunen, de directeur Video van de NPO, de koepel die het publieke omroepbestel aanstuurt. Al eerder verdiende Klein de bijnaam ‘Mao van het Media Park’ vanwege de ondoorzichtige en manipulatieve manier waarop hij de meest begeerde uitzendslots verdeelt. Nog meer omstreden raakte hij door de onthullingen in de Volkskrant over de ‘burn-out-fabriek’ van Matthijs van Nieuwkerk bij DWDD. In zijn vorige functie als directeur Media van BNNVARA had Klein immers weinig tot niets ondernomen om DWDD te ‘detoxen’. De scoop dwong hem zijn NPO-functie ‘tijdelijk’ neer te leggen.

Suzanne Kunzeler, de huidige directeur Media van BNNVARA, bood in Nieuwsuur namens haar omroep excuses aan voor de jarenlange angstcultuur onder Van Nieuwkerk. Ook zei zij dat de NPO de zaak onmogelijk zelf kon onderzoeken, gezien Kleins eigen betrokkenheid in zijn vorige baan. Jan Slagter schoof ‘verdrietig’ aan bij de talkshow Beau op RTL4. ‘Alle pijlen zijn gericht op Frans Klein. Dat vind ik zo onrechtvaardig.’ Kunzeler ‘met haar knotje’, zei Slagter, ‘heeft de doodsteek’ gegeven. ‘Schandalig.’

Nog meer olie op dit vuur gooide hij met een optreden als Sinterklaas, nota bene bij Op1, op een avond waarop WNL deze talkshow maakt. Als de goede Sint gaf Slagter zijn eigen politiek-incorrecte emoties de vrije loop. De goedheiligman werd ‘krankjorum van zonnepanelen’ en ‘woke’, en vooral van BNNVARA, de omroep met ‘zwarte kleding en rokken over de knieën’, waar hij eerder die avond zogenaamd een pallet bezems had gebracht om de moraalridders van de rode omroep in staat te stellen hun ‘straatjes schoon te vegen’.

Op1-presentator Jort Kelder zei later in een andere talkshow dat de meningen verdeeld waren over het optreden. Maar, vertelde hij ook, Slagter is de baas van de omroep die Op1 mede faciliteert. ‘Het is min of meer zijn eigen programma, dus hij kwam iets vertellen.’

Volgens Slagter is dat ‘nadrukkelijk’ niet het geval, en is hij door de redactie van Op1 ‘meerdere keren’ hiervoor gevraagd. In die redactie, gevuld met medewerkers van meerdere omroepen en producent TVBV, zitten ook werknemers van Omroep MAX. Het was ‘belachelijk’ dat Op1 zich ‘voor deze rancuneuze act leent’, schreef Angela de Jong, de tv-recensent van het AD. ‘Ik weet niet wat er in Jan Slagter is gevaren, maar ik kijk al weken met verbijstering naar hoe hij Matthijs van Nieuwkerk en vooral omroepbobo Frans Klein in bescherming neemt.’

Jan Slagter is ook degene die áltijd voor de publieke omroep op de barricaden staat.

Maar deze pitbullverdediging is Jan Slagter juist ten voeten uit. Sinds de zaak-Van Nieuwkerk trok iedereen in Hilversum de handen af van Frans Klein. Behalve Jan Slagter, die is loyaal gebleven, ook al is hij niet eens bevriend met Klein. ‘We komen niet bij elkaar op verjaardagen’, zei hij bij de talkshow Beau. Maar: ‘Hij was degene die het geheel bij elkaar heeft gebracht. We hebben heel veel aan Frans Klein te danken, de programmering staat als een huis.’

MAX kreeg als kleine omroep vleugels onder Klein. Waar bureaucratie alle creativiteit smoort in Hilversum, had Slagter korte lijntjes met Klein.

Nu levert Slagter aan de lopende band kijkcijfersuccessen op NPO 1, het gezichtsbepalende en meest bekeken kanaal van de Nederlandse publieke omroep. Heel Holland Bakt, Sterren op het Doek, Bed & Breakfast, Aria, De Nieuwe Vermeer en Van Onschatbare Waarde: allemaal titels die momenteel miljoenen kijkers weten te boeien – en lang niet alleen senioren. We zijn er bijna, waarin ouderen met een camper op reis gaan, is een cultsucces onder jongeren. Daarnaast is Slagter ook degene die áltijd voor de publieke omroep op de barricaden staat. Als de politiek dreigt te bezuinigen, is het niet Klein of NPO-voorzitter Frederieke Leeflang (of haar voorganger Shula Rijxman) die publiekelijk de kastanjes uit het vuur haalt. Nee, het is de MAX-baas die het NPO-bestel dan te vuur en te zwaard in allerlei talkshows verdedigt, namens álle omroepen. Ongevraagd weliswaar, maar toch.

[.c-highlighted]Toen was geluk heel gewoon[.c-highlight-yellow][.c-highlight-yellow][.c-highlighted]

Jan Slagter heeft een koel oog voor waar een markt zit, ook als niemand anders het ziet. In september 2002 lanceerde hij zijn idee voor Omroep MAX op de jaarlijkse Ouderenbeurs. De mediawereld reageerde sceptisch, want andere initiatieven voor nieuwe omroepen strandden in die jaren jammerlijk. De Nieuwe Omroep voor een rechtvaardiger wereld van journalist Aad van den Heuvel kwam niet in het bestel. Het plan van oud-journaallezer Fred Emmer voor TV Isolee, speciaal voor alleenstaanden, redde het evenmin. En ook de Seniorenomroep haalde in 2000 niet het aantal leden dat nodig was.

Toch zag ene Jan Slagter uit Zoetermeer er wel brood in. ‘Op een zondagmiddag ben ik eens de Mediawet gaan lezen en ik kwam erachter hoe simpel het is om een eigen omroep te beginnen,’ zei hij in 2011 tegen Het Financieele Dagblad. ‘Er ontstond een drive. Niet zozeer vanuit ondernemerschap of maatschappelijk idealisme, maar ik kreeg er gewoon zin in.’

Hij ging naar een notaris en pakte, zei hij in het programma Wintertijd, de statuten van de TROS erbij. ‘Met knippen en plakken kom je een heel eind. Ik ga het wiel niet opnieuw uitvinden. En toen had ik twee leden. Mijn vrouw Ingrid en ik.’

De campagne liep aardig, maar leidde nog lang niet tot de vijftigduizend leden die minimaal nodig waren om tot het bestel te worden toegelaten. Totdat hij in de krant las dat de KRO ging stoppen met de – onder ouderen populaire – comedy Toen was geluk heel gewoon. ‘Toen heb ik een grote advertentie in De Telegraaf laten plaatsen met de boodschap: kijk mensen, dit is wat er gebeurt, uw favoriete programma gaat verdwijnen omdat u kijkt. Word lid van Omroep MAX.’ Het werkte.

[.c-highlighted]Definitieve plaats[.c-highlight-yellow][.c-highlight-yellow][.c-highlighted]

Op 3 september 2005 zond de omroep voor het eerst uit, met Easy Listening op Radio 2 (een programma uit de jaren negentig van de AVRO) en de talentenjacht Supersenioren. Dat laatste programma werd geen succes, zei Slagter in juni 2006 in het Dagblad van het Noorden. Maar andere programma’s, zoals de dagelijkse talkshow met Catherine Keyl, haalden wel meteen hoge kijkcijfers.

In die begintijd had MAX een driekoppig bestuur, met Jan Slagter, Henny Aartsen en Cor van Koeveringe. Hetzelfde trio dat ook in de oprichtingsakte staat. Ze knutselden de omroep met weinig geld in elkaar. Soms letterlijk. Jan Slagter sprak bijvoorbeeld zelf presentatieteksten in om te bezuinigen.

Jarenlang was de omroepdirecteur het gezicht van MAX Geheugentrainer en het jaarlijkse Bloemencorso. En de twintig exemplaren van het beleidsplan van 2009 werden gedrukt in de Multicopy Zoetermeer, waarvan Van Koeveringe franchise-eigenaar was.

De omroep kwam al snel met een dagelijkse middagshow (Tijd voor MAX) en het succes Sterren op het Doek. Slagter nam ook programma’s over die andere omroepen liefdeloos dumpten in de race om de jongere kijker. Zo gaf hij een plekje aan het ochtendprogramma voor ouderen Nederland in Beweging, eerder uitgezonden door de AVRO.

Vier jaar na de eerste uitzending, in 2009, kreeg Omroep MAX een definitieve plaats in het publieke bestel. Voor die erkenning moest MAX minimaal 150 duizend leden hebben, de omroep had er al ruim 240 duizend. WNL en PowNed hadden twaalf jaar nodig om in 2021 hun definitieve status te bemachtigen – en dat lukte pas na een succesvolle lobby in Den Haag om het verplichte minimum aantal leden terug te krijgen naar vijftigduizend.

[.c-highlighted]Volwassen bestuur[.c-highlight-yellow][.c-highlight-yellow][.c-highlighted]

Bij een definitieve erkenning hoort ook een volwassen bestuur met voldoende checks and balances. Daarom kreeg Omroep MAX in 2009 nieuwe statuten. Het hoogste orgaan van de vereniging bleef de ledenraad. Daarnaast kwam er een raad van toezicht die het bestuur controleert. Op papier ziet het eruit als een scheiding van machten. De werkelijkheid is anders.

Het bestuur bestaat uit slechts één statutair directeur: Jan Slagter. Bestuurder Van Koeveringe verhuisde in 2009 naar de raad van toezicht waar hij ‘onafhankelijk’ zijn eigen eerdere beleid moet gaan toetsen. Hellen Tanis, oud-hoofd van de vereniging, werd de tweede toezichthouder. Volgens de huidige gedragscode van de NPO mag een bestuurder pas drie jaar na aftreden toezichthouder worden bij dezelfde omroep, maar die gold in 2009 nog niet. In deze overgangsfase, zegt Slagter nu, was het ‘ook van belang om bestuurlijke continuïteit te borgen voor onze toen nog jonge omroepvereniging in de pioniersfase’. EO en VPRO, ‘vergelijkbare omroepen in grootte’, hebben eveneens maar één directeur.

De derde toezichthouder bij MAX werd Matthieu Kroese, notaris bij JHD Notarissen – het Zoetermeerse kantoor dat ook twee keer nieuwe statuten opstelde voor de omroep, in 2009 en in 2016. Kroese werd toezichthouder vanwege zijn juridische achtergrond en ‘zijn grote hart voor MAX’, aldus André Kamphuis, de huidige voorzitter van de Raad van Toezicht. ‘Er is nooit sprake geweest van enige belangenverstrengeling tussen het notariskantoor en Omroep MAX,’ zeggen Slagter en Kroese desgevraagd. ‘Het is aan de notaris zelf om te beoordelen of hij een bepaalde toezichthoudende functie kan aanvaarden of niet,’ aldus de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie. ‘Hierbij is met name van belang dat de notaris zijn onafhankelijkheid en onpartijdigheid bewaart en kan bewaren. Dat hij ervoor waakt dat hij niet twee petten op heeft in een dossier, die van notaris en die van toezichthouder.’

[.c-highlighted]Pater familias[.c-highlight-yellow][.c-highlight-yellow][.c-highlighted]

Ook de Stichting MAX Maakt Mogelijk heeft een ‘volledig onafhankelijk’ bestuur, zegt Slagter stellig als het hem wordt gevraagd (onze vragen en Slagters antwoorden zijn hier te lezen). Maar de omroep is wel de geldschieter en uitzender van programma’s – gepresenteerd door Jan Slagter – waarin bijvoorbeeld geld wordt gevraagd voor ouderen in Moldavië. Stichting MAX Maakt Mogelijk bepaalt hoe het opgehaalde geld wordt uitgegeven.

In het bestuur van de stichting zetelde van 2006 tot 2020 Dick Tanis, een consultant uit Zoetermeer en de echtgenoot van Hellen, zelf tot eind 2017 toezichthouder van de omroep, die soms ook geld overmaakt naar de stichting MAX Maakt Mogelijk. Giften uit de omroepvereniging komen volgens Jan Slagter op initiatief van de directie, van Slagter zelf dus. ‘Dit wordt ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Toezicht waarna de ledenraad het finale besluit neemt.’

Dick Tanis stopte in februari 2020 als bestuurder. Kroese volgde hem op. Zo is de voormalige toezichthouder bij Omroep MAX, in welke hoedanigheid hij giften accordeerde aan de stichting MAX Maakt Mogelijk, nu de voorzitter van diezelfde stichting. Tot zijn medebestuurders behoort sinds 2021 de 80-jarige Greetje Oosterhoff. Zij zit ook in de ledenraad van MAX, die in 2021 de financiën van de omroep goedkeurde – waaronder een gift van een ton aan de stichting MAX Maakt Mogelijk. De statuten zijn inmiddels aangepast, zegt Slagter nu. ‘Leden van de ledenraad die tevens een bestuursfunctie bekleden bij de Stichting MAX Maakt Mogelijk onthouden zich van stemmen als het gaat over de stichting.’

Tot 2016 was broer Taco Slagter projectcoördinator bij de stichting. ‘Mijn broer Taco was eerst vrijwilliger bij de stichting MAX Maakt Mogelijk,’ meldt Jan Slagter aan Vrij Nederland. ‘Gezien zijn contacten, netwerk en journalistieke ervaring hebben we hem gevraagd of hij namens MAX Maakt Mogelijk de renovatie van het ziekenhuis in Floresti (Moldavië) op zich wilde nemen tegen een marktconform salaris gezien de omvang van dit project dat een aantal jaren in beslag heeft genomen. Ik ben Taco ontzettend dankbaar dat hij zich hiervoor heeft ingespannen.’

Zelf beziet Slagter zijn imperium met een koeler oog. ‘Ik leid MAX als een onderneming,’ zei hij in 2011 tegen het Financieele Dagblad. ‘Dit had ook een pindakaasfabriek kunnen zijn. De papieren rompslomp beperk ik tot een minimum. Van de 170 mensen zijn er acht bezig met zaken die niet direct met programma’s te maken hebben. That’s it. Ik ben zuinig.’

Tegelijkertijd omringt hij zich met vrienden en familieleden, en is hij de onbetwiste pater familias. De leden van Omroep MAX kiezen de ledenraad. Maar als enig directeur droeg Slagter jarenlang de kandidaten voor. Een louter ‘procedurele’ bemoeienis, zegt hij nu, ‘want ik beïnvloedde niet inhoudelijk de uitslag van de verkiezingen of de keuze van de kandidaten.’ MAX heeft geen ondernemingsraad, terwijl de wet dat verplicht stelt vanaf 49 fte. Slagter laat Vrij Nederland weten dat er nog dit jaar een ondernemingsraad komt.

[.c-highlighted]Privé-initiatief[.c-highlight-yellow][.c-highlight-yellow][.c-highlighted]

Goede governance is geen overbodige luxe. Dat blijkt uit de manier waarop Slagter een verpleeghuis begon, ‘een privé-initiatief’. In 2014 zag hij een aflevering van Pauw, de talkshow van presentator Jeroen Pauw. Daar zat de 82-jarige Ben Oude Nijhuis, die eerder in het AD samen met de 81-jarige Joop van Rijn de noodklok luidde over de slechte zorg voor zijn dementerende vrouw in een Haags verpleeghuis. Hij zat tegenover verantwoordelijk staatssecretaris Martin van Rijn – inderdaad, de zoon van Joop. Een dag later schoof Slagter zelf aan tafel bij Pauw om te praten over de erbarmelijke toestand in enkele verpleeghuizen.

In maart 2015 was Slagter weer te gast bij Pauw. Hij was boos over het geld dat volgens hem werd verspild in de verpleeghuiszorg en kondigde aan zelf een verpleeghuis te beginnen, vernoemd naar Ben Oude Nijhuis, die vlak daarvoor was overleden.

Een jaar later ontvouwde hij, alweer bij Pauw, zijn plannen voor het huis, in een voormalig klooster in Overschie. Er zouden 57 appartementen komen voor ouderen met dementie en een kleine beurs. Voor 55 duizend euro per jaar per oudere, zei Slagter, zou hij ‘uitstekende zorg kunnen leveren’, als ‘je het maar niet laat wegstromen naar de overhead’, was zijn analyse.

Kritische vragen werden niet gesteld. Althans, niet in de media. Op LinkedIn kwalificeerde de voormalige zorgmanager Anneke Augustinus de Pauw-uitzending als ‘Tell Sell in zijn puurste vorm’. Jan Slagters gratis reclame voor zijn eigen verpleeghuis ‘moet het voor een groot deel hebben van het bekritiseren en naar beneden halen van andere aanbieders in de ouderenzorg. En die worden niet uitgenodigd, dus van enige hoor of wederhoor is geen sprake.’ Augustinus wees erop dat Slagter geen ‘reële vergelijkingen’ maakt: ‘gewone’ verpleeghuizen hebben geen gratis toegang tot Pauw om extra fondsen te werven, noch tot de goedgevulde kas van een omroepvereniging.

‘Dat verpleeghuis gaat helemaal buiten MAX om, dat is een privé-initiatief van mij,’ zei Slagter in 2020 in het journalistenblad Villamedia. Weer was de werkelijkheid anders. Het FD deed in januari 2018 uit de doeken hoe het Ben Oude NijHuis was gefinancierd. ‘Een opmerkelijk financieel huzarenstukje’, concludeerde de krant. Er waren miljoenen nodig – voor de aankoop en verbouwing van het klooster, voor de inrichting en voor de zorg. Triodos Bank en Triodos Groenfonds verschaften een hypotheek van 4,5 miljoen euro. ‘Dan wordt de Max Marketing Machine op volle kracht vooruit gezet om de ontbrekende twee miljoen euro bijeen te krijgen,’ schrijft het FD. ‘Dat de lijnen bij Omroep MAX kort zijn, met veel bekenden en gelijkgestemden, helpt daarbij een handje.’

In media-optredens – alleen al zeven keer bij Pauw en Jinek – riep Slagter op te doneren.

Er kwamen twee stichtingen: één voor het vastgoed, één voor de zorg. ‘Dit doen wij dus duidelijk anders dan de traditionele verzorgingshuizen,’ zei Slagter. ‘Veel, zo niet alles bij het BON (Ben Oude NijHuis, red.) ademt MAX,’ aldus het FD. ‘Het postadres van het verpleeghuis was tot voor kort het postbusnummer van de omroep in Hilversum. Een documentaire over de zoektocht naar een geschikt pand voor het BON staat voor later dit jaar op de planning van Omroep MAX.’

[.c-highlighted]Oude vrienden[.c-highlight-yellow][.c-highlight-yellow][.c-highlighted] en [.c-highlighted]bekenden[.c-highlight-yellow][.c-highlight-yellow][.c-highlighted]

In 2016 besloot de ledenraad om 1,25 miljoen euro uit de verenigingskas over te maken naar het ‘privé-initiatief’ van Jan Slagter. Het jaar daarop stortte de vereniging nog eens 750 duizend euro. Voorzitter van de ledenraad was in die tijd Hellen Tanis, tevens toezichthouder bij de omroep. Tot haar medeleden behoorden onder meer Henny Aartsen, mede-oprichter en oud-bestuurder van Omroep MAX, en een aantal vrijwilligers van de omroep. Voorzitter én leden zaten daar op dat moment nog op voordracht van Jan Slagter. ‘De leden van de ledenraad zijn allen betrokken en mondige mensen en vullen hun rol volledig onafhankelijk in,’ zegt hij daar nu over.

Ook de stichting MAX Maakt Mogelijk gaf geld – in de eerste twee jaar 750 duizend euro, de twee jaar erna ook nog eens 450 duizend euro. Dat blijkt uit de jaarrekeningen van het Ben Oude NijHuis zelf. In het bestuur van MAX Maakt Mogelijk zaten destijds de Zoetermeerse consultant Dick Tanis, de man van Hellen Tanis, en Edward Hoeksma, een Haagse schoenenimporteur. Inmiddels is notaris en toezichthouder Matthieu Kroese bestuursvoorzitter van MAX Maakt Mogelijk.

Hoeksma is afgetreden, maar is nu bestuurder bij SWGN, de stichting van Slagter die uitjes en concerten organiseert voor verstandelijk gehandicapten. Ook Slagters vrouw Ingrid Prinsenberg en zijn schoonzus Karin Prinsenberg stonden van 1993 tot 1999 ingeschreven als bestuurders van SWGN. Daarna is alleen Jan Slagter er directeur, in strijd met de statuten van de stichting, die drie bestuurders voorschrijven. Volgens Slagter waren er wel meer personen actief, maar ‘dat was nooit zo geregeld bij de Kamer van Koophandel’.

Pas in 2021 kreeg SWGN ook officieel weer een driekoppig bestuur.

Net zo gaat het bij het Ben Oude NijHuis zelf. In de raad van toezicht zitten Erik Scherder, een hoogleraar neuropsychologie die ook programma’s presenteert voor Omroep MAX, en de zangeres Marga Bult – eveneens een vriendin van de omroep. Oude vrienden en bekenden van Jan Slagter duiken overal in zijn netwerk op. Zo zond Omroep MAX het afscheidsconcert uit van Elly en Rikkert Zuiderveld. ‘Onze achterban waardeert deze muziek en die van vele andere muzikanten waar wij concertregistraties van uitzenden,’ meldt Slagter. Ook de concerten van SWGN werden uitgezonden door Omroep MAX. ‘Door het uitzenden van een concert van SWGN maken we zoveel mogelijk mensen deelgenoot van deze muziek van mensen met een verstandelijke beperking.’ Een zoon van Jan had als student een bijbaantje op de marketingafdeling van de omroep.

[.c-highlighted]Goede bedoelingen[.c-highlight-yellow][.c-highlight-yellow][.c-highlighted]

In dagblad Trouw onthulde Jan Slagter in 2019 zijn drijfveren. ‘Gisteren ontving ik een brief van een mevrouw van 94. In negen kantjes beschreef zij haar hele leven. Een moeilijke jeugd, een slecht huwelijk, eenzaamheid: ze vertelde me dat ze uitziet naar de dood. Op zulke momenten springen de tranen me in de ogen. Ik ben vastbesloten contact op te nemen met die mevrouw om te kijken of ik iets voor haar kan betekenen. Het zit in mij, denk ik, en in mijn familie. Zo ging mijn moeder altijd alle zieken af.’

Niemand betwijfelt Slagters goede bedoelingen, of de talloze goede werken die hij in de loop der jaren tot stand heeft gebracht. Maar dat niet alles wat hij aanraakt in goud verandert, bewijst het Ben Oude NijHuis (BON), het verpleeghuis waarmee hij had willen demonstreren hoe de zorg voor ouderen beter kan – én goedkoper. Bij het Commissariaat voor de Media ‘kregen ze rode vlekken in de hals’, vertelde Slagter in 2020 aan Villamedia, toen hij de ‘waakhond’ voorrekende welke bedragen Omroep MAX aan het BON had gegeven. Hij had er meteen aan toegevoegd: ‘En dat geld komt niet meer terug, eens gegeven, blijft gegeven.’

Voortaan, zo bepaalde het Commissariaat in mei 2018, mogen publieke ledenomroepen niet meer dan 5 procent van hun ledencontributies besteden aan dit soort projecten.

In 2016 gaf Omroep MAX nog meer dan de helft van de contributies aan het BON. Maar ook het jaar erna werden er tonnen in het project van Slagter gestopt vanuit de vereniging. De ledenraad ging zonder morren akkoord.

Cor van Koeveringe overleed in maart 2015 en werd opgevolgd door financieel adviseur André Kamphuis. Hij kende Slagter uit het bestuur van de jubileumstichting 1000 jaar Zoetermeer. ‘Een zakelijk contact dat we beiden als zeer prettig hebben ervaren,’ aldus Kamphuis. Hij vond het ‘extra leuk’ dat hij nu als toezichthouder van Omroep MAX ‘een bijdrage kan leveren aan dit van oorsprong Zoetermeerse initiatief’.

Alle miljoenen uit het netwerk van Slagter leidden niet tot het succes dat hij had voorspeld.

In 2017 verlieten Tanis en Kroese de Raad van Toezicht. Kamphuis kreeg gezelschap van Bé Emmens, voormalig wethouder van Zoetermeer. Tot 2020 bleef het bij deze twee, ook al eisten de statuten minimaal drie leden. Desalniettemin concludeerden de twee mannen in het jaarverslag tevreden dat er ‘voldoende diversiteit is’ binnen de Raad van Toezicht. Zij keurden de miljoeneninjectie voor het verpleeghuis goed. Al wijst Kamphuis nu naar elders. ‘Wat betreft de donatie aan het Ben Oude NijHuis ligt de beslissing bij de ledenraad.’

[.c-highlighted]Kindje dat op kamers gaat[.c-highlight-yellow][.c-highlight-yellow][.c-highlighted]

Alle miljoenen uit het netwerk van Slagter leidden niet tot het succes dat hij had voorspeld. De 57 woonappartementen in het voormalige klooster in Overschie raakten nooit bezet. Wel alle 35 appartementen voor ouderen die zware zorg nodig hadden – daarvoor gold zelfs een wachtlijst. De bewoners droegen hem op handen, Jan kwam hen ‘iedere dag’ opzoeken. ‘Het is een fantastische man,’ zei een van hen tegen het FD. ‘Hij vecht zich dood voor ons en geeft nooit op.’

Maar in september 2019 citeerde EenVandaag een inspectierapport. Het BON bleek niet te voldoen aan zeven van de tien normen die de inspectie aan verpleeghuizen stelt. De inspectie signaleerde een risico ‘dat cliënten niet de zorg ontvangen die zij nodig hebben’, ondanks ‘goede intenties’ bij de medewerkers die ‘goede en warme zorg’ willen leveren.

Uitgerekend Jan Slagter, die in het MAX-programma De Zorgwaakhond wantoestanden in de zorg aan de kaak stelde, lag nu zelf onder vuur. Anneke Augustinus leek gelijk te krijgen met haar kritiek. In het AD reageerde Slagter gepikeerd. ‘Ik voel me een beetje beledigd’ door de reportage van EenVandaag, zei hij. ‘Die foto die ze laten zien is in juni gemaakt door de inspectie. Nu drie maanden later ziet die er heel anders uit. We hebben al heel veel dingen op orde.’

Maar later vertelde hij aan het AD dat het hem tegenviel ‘hoe moeilijk het is om goed personeel te vinden’. Iets waar alle zorginstellingen mee kampen.

Het BON slaagde er inderdaad in de gesignaleerde gebreken grotendeels te verhelpen. ‘Bijna alle zaken kleuren groen of zelfs donkergroen’ in het rapport dat de inspectie een jaar later opstelde, zei Slagter in 2020, wederom in het AD. Maar dat interview gaf hij omdat het verpleeghuis inmiddels was gefuseerd met de stichting Aafje, beheerder van een netwerk van verzorgingshuizen voor ouderen in Rotterdam en omgeving. ‘Ben Oude NijHuis is als mijn kindje dat nu op kamers gaat en dat ik achterlaat. Maar ik ben 66 en ik wist dat er een dag zou komen dat ik het moest overdragen. Ik ben nu vooral opgelucht dat ik dit nu op een goede manier kan doen.’

[.c-highlighted]‘Zelfs Jan niet’[.c-highlight-yellow][.c-highlight-yellow][.c-highlighted]

Op donderdag 2 maart jongstleden was Jan Slagter weer eens te gast bij HLF8, een show geproduceerd door Jeroen Pauw, die de omroepbaas na het interview met Oude Nijhuis ‘persoonlijk zeer dierbaar is geworden’. De presentator lag onder vuur vanwege een lijsttrekkersdebat dat hij ging leiden voor BNNVARA op NPO 1, drie dagen voor de Provinciale Statenverkiezingen op 15 maart. Het debat was Linksom of rechtsom gedoopt en er waren vier politici uitgenodigd: VVD’ers Mark Rutte en Edith Schippers, Attje Kuiken van de PvdA, en Jesse Klaver van GroenLinks. Een koor van critici, onder wie NPO 1-coryfee Arjen Lubach en het onafhankelijke Kamerlid Pieter Omtzigt, verweten Pauw dat hij braaf was meegegaan in een frame van de VVD.

In HLF8 legde de presentator de verantwoordelijkheid bij anderen, vooral bij BNNVARA. ‘Ik ga natuurlijk niet – en zelfs Jan niet – over de verdeling van welke politici op welke plek zitten.’ Slagter viel hem bij, zoals hij het ook voor Frans Klein had opgenomen. Over Pieter Omtzigt zei hij: ‘Dat hij kritiek heeft op een programma, vind ik toch wel ongemakkelijk. Als politicus.’

‘Zelfs Jan niet’ was een vals grapje van Jeroen Pauw, maar er schuilt een grond van waarheid in.

Van een outcast op het Media Park is Jan Slagter uitgegroeid tot een van de grootste sterren van de publieke omroep. Op zijn oude dag – hij is inmiddels 69 – staat hij op het hoogtepunt van zijn roem. Voorlopig zal hij zijn ster wel laten stralen boven het Media Park.

Kim van Keken heeft in 2017 en 2018 met veel plezier een paar freelanceklussen gedaan bij Omroep MAX.

Dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten en verscheen eerder bij Vrij Nederland.

[.c-highlighted]Vind je dit een goed onderzoek?[.c-highlight-yellow][.c-highlight-yellow][.c-highlighted]

Steun ons dan!

Wij werken effectief; er is geen directie of duur kantoorpand. Ondanks dat blijft onderzoeksjournalistiek kostbaar. Research kan maanden in beslag nemen en dan nog is het eindresultaat onzeker. Wij kunnen jouw financiële bijdrage (klein of groot) dus goed gebruiken.

Doneer via deze link